Wat leer je in groep 5?

Wil je weten wat je kind leert in groep 5? Lees dan snel verder. In dit artikel behandelen we alle vakken die in groep 5 van de basisschool aan bod komen. We zetten dit op een rijtje om je te helpen het overzicht te bewaren en je kind goed te kunnen ondersteunen.

We beginnen met de kernvakken taal, lezen en rekenen. Daarna gaan we verder met wereldoriëntatie, creatieve vakken en bewegingsonderwijs. In het artikel geven we je tips over hoe je met je kind kan oefenen en kan voorkomen dat je kind uitvalt of een leerachterstand oploopt.

Lees ook ons artikel over de Leerling in Beeld- en Cito-toets oefenen in groep 5.

De doorgaande leerlijn

Kinderen in groep 5 gaan verder waar ze in groep 4 gebleven zijn en het is de bedoeling dat ze na een jaar groep 5 klaar zijn om  naar groep 6 te gaan. De overheid heeft hier een doorgaande leerlijn voor gemaakt en scholen zijn verplicht zich daaraan te houden voor wat betreft de kernvakken lezen, rekenen en taal. Scholen zijn wel vrij om zelf vorm te geven aan vakken als wereldoriëntatie, creativiteit en expressie. Bewegingsonderwijs mag deels vrij worden ingevuld, zolang maar aan de urennorm van twee uur bewegingsonderwijs per week wordt voldaan.

Alle kerndoelen zijn gedocumenteerd door het SLO (Stichting Leerplanontwikkeling) en Tule.

Technisch lezen in groep 5

Ook in groep 5 wordt nog aandacht geschonken aan technisch lezen. Kinderen zouden op het niveau van AVI-E4 moeten zijn, maar de meeste kinderen zijn waarschijnlijk verder. Kinderen die het niveau nog niet behaald hebben, krijgen extra leesoefeningen mee naar huis.

Tip: Als ouder is het belangrijk om met je kind te lezen. Zoek naar AVI-boekjes en kies bij voorkeur een boekje uit dat een niveau boven het niveau van je kind zit. Daarmee leg je de plank wat hoger. Laat je kind altijd zelf een boekje kiezen om de motivatie hoog te houden.

Oefenen met technisch lezen

Voor technisch lezen geldt dat het vooral een kwestie van oefenen is. Dus veel blijven lezen. Op school noemen ze dit ook wel “leeskilometers maken” en de meeste klassen hebben daar leuke werkvormen voor. Zo zijn er leerkrachten die letterlijk meten hoeveel een kind leest aan de hand van meetlintjes. Per gelezen bladzijde wordt dan een millimeter ingekleurd en aan de hand daarvan wordt een afstand gekozen, bijvoorbeeld: we lezen naar Parijs. Als dat doel behaald is, trakteert de leerkracht op croissants.

Tip: Wanneer de leerkracht van jouw kind zoiets niet doet, kan je er natuurlijk altijd thuis zelf werk van maken. Laat de beloning wel in contrast staan met het doel: lezen.

Wat de leeskilometers betreft wordt door School aan Zet in een kwaliteitskaart geadviseerd om minstens 135 en liefst 150 minuten per week aan voortgezet technisch lezen te besteden met behulp van een gestructureerde methodische aanpak. Daar hoort ook nog 60 minuten extra instructie voor risicolezers bij (leerlingen die niet op AVI-niveau presteren).

Daar bovenop zou bij voorkeur ook nog eens 45 tot 60 minuten per week aan stillezen moeten worden gedaan. De meeste basisscholen achten dit doel onhaalbaar.

Toetsen voor technisch lezen

In groep 5 wordt ook het technisch lezen getoetst aan de hand van de AVI-toets. De beoogde doelen zijn:

• Niveau M5 in januari
• Niveau E5 in juni

Kinderen die deze niveaus niet halen worden risicolezers genoemd. De leerkracht zal hier extra op inzetten en ook ouders benaderen om meer te gaan lezen. Het is belangrijk hier gehoor aan te geven!

Begrijpend lezen

De aandacht van technisch lezen verschuift steeds meer naar begrijpend lezen. Dit ter voorbereiding op het studerend lezen in groep 8 en de middelbare school. Maar daar zijn kinderen in groep 5 nog niet. Wat doen zij dan wel op het gebied van begrijpend lezen?

• Kinderen lezen langere en complexere teksten;
• Leerlingen in groep 5 kunnen de hoofdgedachte van een tekst onderscheiden  van bijzaken;
• Het doel van de lezer is voor deze kinderen duidelijk;
• Leerlingen in groep 5 kunnen tussen de regels door lezen (dat wil zeggen dat ze ook boodschappen uit de tekst kunnen halen die niet heel nadrukkelijk naar voren komen, zoals een subtiele verwijzing of mening van de schrijver);
• Tekstsoorten onderscheiden en op leesdoel ordenen (een recept is een instructietekst en dient om je iets te laten doen, terwijl een kort verhaal of gedicht bedoeld is om je te vermaken);
• Verwijswoorden en antecedenten aan elkaar koppelen (“die” verwijst naar de man en de vrouw en “ze” verwijst naar tante Annie);
• Beginnen met het plaatsen van signaalwoorden (deze woorden kondigen een tekstueel verband aan, zoals een tegenstelling, samenvatting, conclusie);
• Meningen en feiten uit de tekst halen.

Begrijpend lezen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van kinderen. Vanaf de bovenbouw (en dus ook groep 5) gaat de score meetellen voor het schooladvies van groep 8. Dit schooladvies geeft aan naar welk niveau vervolgonderwijs een leerling kan gaan na de basisschool.

Wil je zeker weten dat je begrijpend lezen goed voorbereidt met je kind en voorkomen dat je kind bepaalde eigenschappen nog niet beheerst? Bekijk dan ons uitgebreide oefenboek voor begrijpend lezen in groep 5. Veel ouders gebruiken het boek gedurende groep 5 om teksten met hun kind door te nemen en alle vaardigheden aan te scherpen.

Tip: Lezen, lezen, lezen… dezelfde leeskilometers als bij technisch lezen, maar liefst ook in verschillende soorten boeken.

Leesplezier

Omdat de vaardigheden op het gebied van begrijpend lezen heel hard achteruit zijn gegaan en de overheid zich zorgen maakt, is er een kerndoel rondom leesplezier opgenomen. Dit betekent dat kinderen op een leuke manier met teksten om leren gaan. Hoe dit op dit moment vorm krijgt in de klas verschilt van school tot school. Het belangrijkste doel is om kinderen aan het lezen te krijgen.

Spelling in groep 5

Een continue factor in het leren blijft spelling. Zo gaan de kinderen in groep 5 verder met de regels waar ze in groep 4 gebleven zijn. Tal van nieuwe regels worden aan het spellingwerk toegevoegd, zoals:

• Langermaakwoorden: wanneer je woorden langer maakt kun je horen of ze een uitgang op ‘t’ of ‘d’ hebben, zoals bij ‘eend’ en ‘hond’. Je hoort de ‘d’ als je er ‘eenden’ en ‘honden’ van maakt en dus schrijf je ze met een ‘d’.
• De analogieregel: er is een soortgelijks spelwijze voor samengestelde woorden. Het woord “lengte” is daar een voorbeeld van, want je schrijft ook “grootte” en “dikte”.
• Interpunctie (naast hoofdletters, uitroeptekens en vraagtekens, komen nu ook komma’s en aanhalingstekens aan bod).

Het dient wel te zeggen dat niet elke methode dezelfde leerlijnen aanhoudt. Het stukje interpunctie wordt door meerder methodes wel aangetipt in groep 5, maar er zijn ook methodes die dit met opzet pas vanaf groep 6 toepassen. Dat ligt dan ook aan de methode die de school gekozen heeft.

Bekende spellingmethodes zijn Staal, Taalverhaal, Taal Actief en Taaljacht.

Taalkundig ontleden

Het vak taalkundig ontleden begint in groep 5 ook een vaste vorm te krijgen. Kinderen leren woordsoorten benoemen, zoals de lidwoorden, zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en werkwoorden.

Redekundig ontleden

Een ander vakgebied bij taal is redekundig ontleden. Ook dit wordt in groep 5 aangeboden. Het gaat dan om het onderwerp, de persoonsvorm en het werkwoordelijk gezegde.

Extra oefenen met spelling

Wil jij extra oefenen voor spelling, omdat je bang bent dat je kind uitvalt of omdat je wil voorkomen dat hij of zij een achterstand oploopt? Bekijk ons uitgebreide oefenboek voor spelling in groep 5. Het voorziet je in één keer van alle lesinhoud die je nodig hebt in groep 5.

Woordenschat

Steeds meer scholen pakken woordenschat samen met begrijpend lezen op. Hoe dan ook: woordenschat is belangrijk. Want kinderen die over een grote woordenschat beschikken zijn ook sneller in staat een geschreven tekst te begrijpen. Een grote en uitgebreide woordenschat komt dus ten goede aan het begrijpend lezen.

In groep 5 wordt aandacht aan woordenschat geschonken tijdens de taallessen, maar vaak is het ook geïntegreerd in wereldoriëntatie. De meeste scholen kiezen werkvormen, zoals woordposters aan de muur, om nieuwe woorden aan te leren.

Spreken en luisteren

In groep 5 wordt ook tegemoet gekomen aan spreken en luisteren. Wederom ligt dit vak in het verlengde van begrijpend lezen, want voor een groot deel worden dezelfde eigenschappen aangeboord. De kerndoelen voor spreken en luisteren worden ook wel de drie kerndoelen van mondeling onderwijs genoemd. Ze betreffen de volgende:

1. De leerlingen leren informatie uit gesproken taal werven. Ze leren die informatie gestructureerd weer te geven, of die nu schriftelijk of mondeling is.
2. De leerlingen drukken zich naar vorm en inhoud uit bij het geven en vragen van informatie, maar ook bij het geven van uitleg, het uitbrengen van verslag, het instrueren en het voeren van een discussie.
3. De leerlingen beoordelen informatie in discussies en in een gesprek met een informatief of opiniërend karakter en leren met argumenten te komen die hun standpunten versterken.

Deze drie kerndoelen krijgen niet alleen in groep 5 ruimte, maar ook in groep 6 tot en met 8. Op school wordt er vaak als volgt vorm aan gegeven in groep 5:

• Luisteren naar meningen van een ander, zelf een mening vormen;
• Anderen overtuigen en zelf overtuigd worden;
• Een presentatie geven;
• Ingaan op de bijdrage van een ander;
• De aandacht van een ander (of anderen) vast weten te houden door te boeien.

Rekenen in groep 5

In groep 5 worden de vaardigheden van groep 4 naar een hoger level getild. Ook worden er nieuwe onderwerpen aangedragen om de rekenlessen mee te verrijken. We hebben een globaal overzicht gemaakt van alle domeinen die in groep 5 een rol spelen bij het rekenen. We lopen ze een voor een langs en geven er ook voorbeelden bij.

Getalbegrip en kennis van getallen

Er wordt vanaf nu gerekend met getallen tot en met 1.000 bij optellen en aftrekken. Aan het einde van groep 5 zelfs tot 10.000. Er is sprake van analogie-rekenen (dat betekent dat 400 + 400 hetzelfde is als 4 + 4, maar dan in een honderdvoud).

Kolomsgewijs rekenen

De tafelkennis komt van pas bij het kolomsgewijs rekenen. Kolomsgewijs rekenen wordt toegepast bij optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.

Rekenen met geld

Geldrekenen wordt verder uitgebouwd met bedragen achter de komma (ook als voorbode op rekenen met de komma). Kinderen leren tevens handig te betalen, waarbij soms wat geld bijgelegd wordt om makkelijker geld terug te krijgen.

Schattend rekenen

Er wordt begonnen met antwoorden schatten. Vaak gecombineerd met geldrekenen, maar niet altijd. Het gaat erom dat een kind een voorspelling kan maken van wat het goede antwoord zal zijn.

Klokkijken

Klokkijken wordt uitgebreid met hele minuten en seconden. Ook wordt de digitale klok geïntroduceerd. Er worden vragen gesteld over de werking van de klok, maar ook sommen die een beroep doen op het rekenkundig vermogen.

Vermenigvuldigen en delen

De tafels in groep 4 worden omgekeerd. Dat betekent dat een kind dat de tafel 7 x 8 = 56 ook kan vertalen naar 56 : 7 = 8 en 56 : 8 = 7.

Hier komt ook analogie bij kijken, want 70 x 80 = 5600 en dus is 500 : 80 = 70.

Meten en meetkunde

Nadat eerder al de meters, inhoudsmaten en gewichten zijn geïntroduceerd, wordt er vanaf groep 5 ook met vierkante meters gewerkt. De oppervlakte moet berekend kunnen worden. Daarbij komen ook de inhoudsmaten als liter, deciliter en milliliter in groep 5 aan bod, de gewichten en de afstanden (bijvoorbeeld: meter en kilometer).

Rekenen met breuken en decimalen

In groep 5 wordt vaak al gewerkt met breuken. Meestal aan de hand van taarten en pizza’s. In sommige methodes wordt gelijk de link met decimalen (kommagetallen) gelegd. Kinderen kunnen zich dan bepaalde kennis eigen maken, zoals ¼ = 0,25. Hoe eerder kinderen dit goed en wel onder de knie hebben, hoe beter. In groep 6 en verder wordt hier flink op doorgebouwd.

Let wel: niet alle methodes bieden al deze items aan in groep 5. Sommige lesmethodes introduceren ze enkel en weer andere methodes beginnen pas in groep 6.

Thuis oefenen met taal en rekenen voor groep 5

In groep 5 ontstaan vaak achterstanden in het leren. Dat is niet gek en komt vaak voor, want er wordt heel veel nieuwe stof op kinderen uitgestort. De leerkracht neemt je hier meestal wel in mee en zal je dan ook vragen om thuis extra te gaan oefenen voor rekenen of taal. Wil je dit voorkomen en zorgen dat je kind goed beslagen ten ijs komt door zelf aan de slag te gaan? Dan bieden wij het meest uitgebreide oefenpakket voor kinderen in groep 5. Ons oefenboek bereidt voor op alle belangrijke onderwerpen van groep 5 én alle toetsmomenten (Cito-toetsen, Leerling in Beeld en IEP).

Tip: Blijf de tafels altijd onderhouden, ook als je het tafeldiploma al binnen hebt. Ga zo snel mogelijk ook aan de slag met de deeltafels.

Wereldoriëntatie

In groep 5 wordt sowieso aandacht aan wereldoriëntatie gegeven. Waar dat in groep 3 en 4 nog wel eens niet het geval is, komen scholen niet goed uit als ze nog langer wachten dan groep 5. De meeste lesmethodes zijn zo opgebouwd dat kinderen in groep 5 vanuit de eigen situatie (of in ieder geval Nederland) vertrekken. Dat geldt voor geschiedenis en aardrijkskunde. Natuur en techniek en Mens en maatschappij worden ook in groep 5 aangeboden. De onderwerpen blijven vaak dicht bij de kinderen, zoals het leven op de boerderij, het bouwen van een stad en het omgaan met cultuurverschillen.

Wat betreft wereldoriëntatie zijn er door SLO en Tule wel enkele richtlijnen gegeven wat betreft wereldoriëntatie in het algemeen. Hieronder sommen we de zaken kort voor je op, zodat je weet wat je kind in groep 5 mogelijk te weten gaat komen:

• Gezonde voeding en het belang van een gezond voedingspatroon;
• Omgaan met zakgeld en de functie van sparen;
• De taken en werkwijzen van het gemeentebestuur en verkiezingen;
• Seksuele identiteit, seksuele diversiteit en (seksueel) respect;
• Luchtvervuiling;
• De bouw en functie van een menselijk skelet
• Planten en dieren;
• Temperatuur en de schaal van Celsius;
• Klimaten, klimaatverandering en de opwarming van de aarde;
• Topografie;
• Vaderlandse geschiedenis.

Creativiteit en expressie

Op het gebied van creativiteit en expressie krijgen kinderen in groep 5 een breed scala een vakken en disciplines. Er is aandacht voor beeldende vorming, zoals tekenen en schilderen, maar ook voor drama, muziek, dans en cultureel erfgoed.

Het kan zijn dat de school een methode hanteert voor het geven van creativiteit en expressie, maar dat hoeft niet.

Bewegingsonderwijs

In groep 5 zal ook aandacht zijn voor bewegingsonderwijs. Twee uur in de week klimmen en klauteren de kinderen van groep 5, maken zij koprollen, zwaaien zij in de ringen en doen zijn de handstand. Ook spel wordt hen bijgebracht. Het gaat er daarbij om dat ze regels op kunnen volgen en kennismaken met bepaalde balspelen, zoals voetbal, hockey, basketbal, korfbal en trefbal. Ook honkbal (softbal) wordt veel gespeeld.

De meeste scholen hebben een vakleerkracht in huis voor het geven van bewegingsonderwijs, al kan het ook zijn dat de eigen groepsleerkracht de lessen verzorgt. Deze dient dan wel over de juiste aantekening te beschikken.

Engels

Vanaf groep 5 wordt op veel scholen ook Engels gegeven. Dit is basis Engels. Scholen bepalen zelf vanaf welk schooljaar ze Engels geven. De meeste scholen introduceren Engels in groep 5, want dan is de bovenbouw begonnen. Het kan echter zijn dat de school al eerder begonnen is (soms zelfs al in groep 1), maar het kan ook zijn dat er pas vanaf groep 7 aandacht is voor Engels.

Engels is een verplicht vak. Een methode is niet verplicht. De lesinhoud kan dus behoorlijk verschillen van school tot school, maar doorgaans komt het neer op Engels taalgebruik in alledaagse situaties, zoals jezelf voorstellen, een boodschap doen en de weg vragen. Engels wordt zowel in schrift als gesproken taal gegeven en getoetst.

Leren leren

Een relatief nieuw vak in het basisonderwijs betreft leren leren. Dit wordt ook wel metacognitie genoemd en gaat over hoe je goed kunt leren. Als een kind goed kan leren, is de kans op schoolsucces een stuk groter.

Metacognitie wordt verdeeld in twee onderdelen: denken en leren over leren (leervaardigheden) en vaardigheden ontwikkelen die bijdragen aan het leren. Denk hierbij aan oriënteren, plannen, doelen bepalen, monitoren (snap ik het?), toetsen (klopt wat ik gedaan heb?) en corrigeren. Ook wordt er geëvalueerd (heb ik het handig aangepakt?) en gereflecteerd (kan ik dit ook nog ergens anders voor gebruiken?).

Niet alle scholen doen aan leren leren. Het lijkt een trend te zijn die mogelijk vastere vormen aan gaat nemen in de toekomst.

Thuis oefenen voor groep 5

Groep 5 is een jaar waarin kinderen veel nieuwe onderwerpen krijgen aangereikt. De lesstof wordt naar een hoger level getild, maar ook komen er vakken bij die de kinderen nog niet kennen. Het gebeurt dan ook regelmatig dat kinderen het moeilijk vinden om mee te komen in groep 5. De leerkracht kan dan adviseren om extra te gaan oefenen, door samen sommen te maken, te lezen of aan spelling te werken. Thuis oefenen gebeurt doorgaans enkel voor de kernvakken lezen, spelling en rekenen.

Wil jij thuis dat extra zetje geven? Gebruik dan het oefenpakket dat Bureau Bijles voor ouders ontwikkeld heeft. Het helpt niet alleen het overzicht te bewaren, maar ook de belangrijkste vaardigheden van groep 5 steviger neer te zetten. Bovendien bereid je je kind ermee voor op alle belangrijke toetsen van groep 5.